Hatasız Çeviri Diye Bir Şey Var mı?

Hatasız çeviri arayışınızda yegane ihtiyacınız; uluslararası standartlarla uyum, yani somut kanıtlar ve teyit edilmiş uzmanlık olmalıdır.

Hatasız çeviri soyut bir ideal değil, ölçülebilir ve standartlara dayalı bir süreçten geçer.

Hatasız çeviri için bir hizmet sağlayıcıdan ne beklemeniz gerektiğine dair net bir yol haritası sunuyoruz.

Hatasız çeviri arayışı, özellikle yüksek değerli ticari, hukuki veya bilimsel metinler söz konusu olduğunda, bir hizmet beklentisinden çok daha fazlasını, bir güvence ihtiyacını ifade eder.

Hatasız çeviri ile ilgili belirsiz kalite vaatlerinin aksine, profesyonel dünyada mükemmellik bir şans veya yetenek meselesi değil, riskleri yönetmek için tasarlanmış, denetlenebilir bir sistemin kanıtlanabilir sonucudur.

Hatasız çeviri başarısızlığın maliyetinin (itibar kaybı, yasal yaptırımlar, pazar gecikmesi) bu kadar yüksek olduğu bir alanda, hatasız çeviri bakımından aradığınız şey soyut iddialar değil, somut kanıtlar, uluslararası standartlar ve doğrulanabilir uzmanlık olmalıdır.

Hatasız Çeviri Arayışının Arkasındaki İhtiyaç

Hatasız çeviri arayışında olan kullanıcılar genellikle tek bir profilden gelmez, ancak ortak bir noktaları vardır: hata toleransının sıfıra yakın olduğu, yüksek riskli metinlerle çalışırlar. Bu segmentleri ve taşıdıkları riskleri anlamak, doğru kalite güvence sürecini tasarlamanın ilk adımıdır.

Bu kullanıcılar için hatasız çeviri bir maliyet kalemi değil, kritik bir yatırım ve risk yönetimi aracıdır. Bu nedenle arayışları, en ucuz veya en hızlı çözüme değil, en güvenilir ve kanıtlanabilir olana yöneliktir.

Hatasız Çeviri Standartları: Kalitenin Evrensel Dili

Söz konusu kalite olduğunda, hatasız çeviri ile ilgili öznel yorumlar yerini uluslararası kabul görmüş standartlara bırakmalıdır. Çeviri sektöründe bu standartlar, süreçlerin şeffaf, ölçülebilir ve tutarlı olmasını sağlar. İki temel standart öne çıkar: ISO 17100 ve ISO 18587.

Hatasız çeviri için iki çift göz prensibi ve ötesi: ISO 17100 standardı

ISO 17100:2015, çeviri hizmetleri için küresel bir kalite standardıdır. Bu standardın temel taşı, halk arasında iki çift göz prensibi olarak bilinen, ancak profesyonel hatasız çeviri sürecnde çok daha katmanlı bir yapıdır:

Çeviriyi yapan kişi ile kontrolü yapan kişinin mutlaka farklı olması zorunluluğu. Bu, basit bir kontrolden çok daha fazlasıdır ve hatasız çeviri, standartta net bir şekilde tanımlanmış adımları içerir:

Bu adımlar, kalitenin tesadüflere bırakılmamasını, her aşamada doğrulanabilir bir süreçle inşa edilmesini sağlar. Daha fazla bilgi için Uluslararası Standardizasyon Örgütü’nün resmi sayfası incelenebilir.

ISO 18587: Makine Çevirisi Sonrası Düzeltme (Post-Editing)

Makine çevirisi (MT) teknolojisinin yükselişiyle birlikte, bu çıktıların insan uzmanlar tarafından nasıl düzenleneceğini tanımlayan ISO 18587:2017 standardı doğmuştur. Bu standart, “post-editing” sürecini iki ana kategoriye ayırır:

Aşağıdaki tablo, bu iki yaklaşım arasındaki temel farkları özetlemektedir.

Kaynak: ISO 18587:2017 standardı temel alınarak hazırlanmıştır.

Hatasız Çeviri Sürecinin Tasarlanması

Hatasız çeviri yolunun her adımının planlanmış bir proje yönetim süreciyle mümkün olduğunu kalite standartları belirler.

Kalite, son aşamada eklenen bir “kontrol” değil, projenin en başından sonuna kadar her adıma entegre edilmiş bir yaklaşımdır. İşte bu sürecin ideal bir iş akışı:

Aşağıdaki tablo, bu sürecin ISO 17100’deki karşılığını ve sorumluluk dağılımını özetlemektedir.

Kaynak: ISO 17100:2015 Çeviri Hizmetleri Standardı.

Hatasız Çeviri için İnsan ve Uzmanlık

Standartlar ve süreçler, kalite için bir çerçeve sunar, ancak bu çerçevenin içini dolduran şey insan uzmanlığıdır. Özellikle tıp, hukuk, mühendislik gibi karmaşık ve terminoloji yoğun alanlarda, çevirmenin sadece bir dilbilimci olması yeterli değildir; aynı zamanda bir alan uzmanı olması gerekir.

Bir hizmet sağlayıcı seçerken, uzmanlık iddialarını somut kanıtlarla destekleyip desteklemediklerini sorgulamak kritik öneme sahiptir. Örneğin:

Saygın bir kurum olan Amerikan Çevirmenler Derneği (ATA), çeviri hizmeti alıcıları için hazırladığı kılavuzda şu ipuçlarını vurgulamaktadır:

Doğrulanabilir uzmanlık, çevirinin sadece dilsel olarak değil, aynı zamanda içerik ve kavramsal olarak da doğru olmasının tek garantisidir.

Hatasız Çeviri sağlayan teknolojiler

Modern çeviri süreçleri, insan uzmanlığını teknolojiyle birleştirerek verimliliği, hızı ve en önemlisi tutarlılığı en üst düzeye çıkarır. Teknoloji, kaliteyi artırmanın bir aracıdır ve üç temel bileşenden oluşur:

Makine Çevirisi ve Post-Editing (MT-PE) Karar Ağacı

Makine çevirisi kullanımı, doğru projede ve doğru beklentilerle güçlü bir araç olabilir. “Light” ve “Full” post-editing arasında karar verirken şu soruları sormak yol gösterici olacaktır:

Doğru teknoloji stratejisi, insan uzmanının zamanını tekrarlayan işlerden alıp, metnin anlamı, niyeti ve akıcılığı gibi katma değerli unsurlara odaklanmasını sağlar.

Risk Yönetimi ve Güvenceler: “Hata Olursa Ne Olur?”

En iyi süreçler ve en yetkin uzmanlarla bile, ya bir hata olursa sorusu müşteriler için en kritik endişelerden biridir. Profesyonel çeviri hizmeti sağlayıcıları bu endişeyi, belirsiz vaatlerle değil, hatasız çeviri sağlayan somut güvenceler ve şeffaf politikalarla yönetir.

Aşağıdaki tablo, olası hata türlerini ve bunlara karşı geliştirilen önleyici mekanizmaları özetlemektedir.

Kaynak: ISO 17100 ve profesyonel çeviri iş akışları.

Hatasız Çeviri Sağlayıcı Seçim Kılavuzu: Doğru Soruları Sorun

Doğru çeviri ortağını seçmek, projenizin başarısı için hayati önem taşır. Değerlendirme yaparken aşağıdaki soruları sormak, sağlayıcının kaliteye yaklaşımını anlamanıza yardımcı olacaktır.

Hatasız çeviri gerçekten mümkün mü?

Evet, ancak bu “sıfır hata” vaadiyle değil, hataları sistematik olarak ortadan kaldıran, ISO 17100 gibi standartlara dayalı, çok aşamalı bir kalite kontrol süreciyle mümkündür. Amaç, öngörülebilir ve tekrarlanabilir şekilde yüksek kaliteli sonuçlar üretmektir.

Çeviride ikinci bir göz (revizyon) gerçekten şart mı?

Kesinlikle evet. ISO 17100 standardına göre zorunlu bir adımdır. Tek bir kişinin yaptığı çalışmada hata olasılığı her zaman vardır. İkinci bir uzman gözü (revizör), metnin doğruluğunu, tutarlılığını ve bütünlüğünü garanti altına almanın en etkili yoludur. Bu hizmeti sunmayan bir sağlayıcı, uluslararası kalite standartlarını karşılamıyor demektir.

Full post-editing ile light post-editing arasında ne zaman seçim yapmalıyım?

Seçim, metnin nihai kullanım amacına bağlıdır. Eğer metin dış paydaşlara sunulacaksa, yayınlanacaksa veya marka imajınızı temsil ediyorsa (web sitesi, broşür, sözleşme), full post-editing zorunludur. Eğer metin sadece dahili bilgi edinme, acil bir e-postayı anlama gibi amaçlarla kullanılacaksa ve üslup önemli değilse, light post-editing yeterli olabilir.

Matbaa veya yayın öncesi son okuma (proofreading) hizmeti almalı mıyım?

Eğer çevrilen metin basılacak bir katalog, kitap, broşür veya önemli bir dijital rapor ise, evet. Mizanpaj (DTP) aşamasında metinlerde kaymalar, satır sonu hataları veya tipografik bozulmalar olabilir. Son okuma, bu tür hataları yakalayarak baskı maliyetlerinin ve itibar kaybının önüne geçen son bir güvenlik ağıdır.

Kaynakça:

1. ISO 17100:2015, “Translation services — Requirements for translation services”, International Organization for Standardization.
2. ISO 18587:2017, “Translation services — Post-editing of machine translation output — Requirements”, International Organization for Standardization.
3. “Guide to Buying Translation Services”, American Translators Association (ATA).